مصطفی برزی / در حالی که بیش از یک سال است مذاکرات هسته ای عملا از مذاکره ایران با 5+1 به مذاکره دو جانبه بین ایران و آمریکا تبدیل شده است، گویی بعد از انتشار 47 نامه سناتور آمریکایی اوضاع فرق کرده است و کشورهای دیگر هم به دنبال نفوذ در این مذاکرات هستند.
روز گذشته 47 سناتورهای جمهوریخواه آمریکایی در نامه‌ای سرگشاده به مقامات ایران هشدار دادند که هرگونه توافق هسته‌ای میان آمریکا و ایران تنها تا پایان دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما دوام خواهد داشت.
http://www.dana.ir/News/262026.html
در بخشی از این نامه سرگشاده که توسط سناتور تام کاتن تنظیم شده و نیز به امضای مارکو روبیو و تد کروز دو تن از سناتورهای برجسته جمهوریخواه و نامزد کسب پست ریاست جمهوری آینده آمریکا نیز رسیده است، خطاب به مقامات ایرانی نوشته شده است که با توجه به مذاکرات هسته‌ای تیم مذاکره‌کنده هسته‌ای ایران با دولت آمریکا به نظر می‌رسد مقامات ایرانی با سیستم قانونی آمریکا به درستی آشنا نیستند. هرگونه توافقی در صورت عدم تایید کنگره عملی نخواهد شد و تنها در کاخ سفید باقی خواهد ماند.
در ادامه این نامه آمده است: رییس جمهور بعدی آمریکا به راحتی می‌تواند با حرکت خودکار این توافق را به طور کلی لغو کند و کنگره نیز می‌تواند مفاد این توافق را در زمان دلخواه تغییر دهد.
وزیر امور خارجه کشورمان نامه 47 سناتور آمریکایی را فاقد ارزش حقوقی دانست و آن را یک ترفند تبلیغاتی خواند.
محمدجواد ظریف گفت به اعتقاد ما این نامه هیچ ارزش حقوقی ندارد و صرفاً یک ترفند تبلیغاتی است. جالب‌تر این که در حالی که مذاکرات هنوز به نتیجه نرسیده و توافقی حاصل نشده، گروه‌های فشار در آمریکا آن چنان نگران شده‌اند که با توسل به شیوه‌های غیرمتعارف بیش از هر چیز نشان می‌دهند که همانند نتانیاهو با هر نوع توافقی مخالفند.
او با اظهار تعجب از این که چگونه ممکن است برخی نمایندگان مجلس یک کشور علیه رییس‌جمهور و دولت خود به رهبران کشور دیگری نامه بنویسند، اظهار کرد که نامه سناتورهای مزبور نشان می‌دهد که آنها نه تنها با مقررات حقوق بین‌الملل بیگانه‌اند، بلکه حتی به طور کامل با ریزه‌کاری‌های قانون اساسی خود در مورد اختیارات رییس‌جمهور آمریکا در اجرای سیاست خارجی نیز آشنا نیستند.
وی افزود: این سناتورها باید بدانند که دنیا معادل آمریکا نیست و روابط بین‌الملل بر اساس موازین حقوق بین‌الملل و تعهدات و تکالیف بین‌المللی دولت‌ها تنظیم می‌شود، نه بر اساس قوانین داخلی ایالات متحده. ممکن است سناتورهای امضا کننده نامه فوق‌الذکر به صورت کامل آگاه نباشند که در حقوق بین‌الملل، دولت‌ها نماینده کل حاکمیت و مسوول روابط خارجی کشور خود و ملزم به اجرای تعهداتی هستند که در روابط با دیگر دولت‌ها می‌پذیرند و نمی‌توانند به بهانه مقررات داخلی از اجرای تعهدات بین‌المللی خود سرباز زنند.
ظریف در حالی می گوید دنیا معادل آمریکا نیست که وی طی بیش از یک سال گذشته مذاکرات هسته ای 5+1 را به مذاکرات دو جانبه ایران و آمریکا تقلیل داده است و اگر "دنیا معادل آمریکا نیست" پس کشورهای دیگر چه نقشی در مذاکرات و تنظیم توافقنامه احتمالی دارند؟
با مرور اتفاقات یک سال پیش این سوال مطرح می شود که اگر "دنیا معادل آمریکا نیست" پس چرا ظریف با وزرای امورخارجه دیگر کشورها به پیاده روی نرفت؟
روزنامه دولتی ایران نیز امروز در یادداشتی نوشت: تهدید سناتورهای کنگره در حالی صورت گرفته است که گفت‌وگوهای هسته‌ای به مذاکره دوجانبه ایران و امریکا محدود نیست و در کنار امریکا پنج قدرت مهم دیگر جهان قرار گرفته‌اند که امضای آنها ذیل توافق با ایران می‌تواند ضمانت معتبری برای اجرای آن باشد. یعنی 6 کشور در مجموع، اراده خود را برای به نتیجه رساندن مذاکرات به کار می‌گیرند و نمی‌توان اراده 6 کشور را به اراده یکی از کشورها پیوند زد.
این روزنامه در ادامه خاطرنشان کرد: متن توافق هسته‌ای احتمالی، می‌تواند و باید از چنان استحکامی برخوردار باشد که اگر یکی از کشورها از پایبندی به تعهدات خود سرباز زد، به اصل توافق صدمه‌ای وارد نشود و آن کشور خاطی نتواند به تنهایی موجب از بین رفتن اصل توافق شود؛ اگرچه متن توافقی که 7 کشور در مذاکرات هسته‌ای دنبال می‌کنند، صرفاً بار حقوقی ندارد اما اکنون تمامی طرفین مذاکره به میل خود و بدون تأثیرپذیری از هر فشار فرضی خارجی پشت میز چانه‌زنی می‌نشینند و جملگی تأکید کرده‌اند که از اراده کامل برای مذاکره و توافق سیاسی برخوردارند. بنابراین سرپیچی احتمالی هر یک از کشورها و نپذیرفتن تعهداتی که امضا کرده‌اند، اعتبار آن کشور را در سیاست بین‌الملل متزلزل خواهد ساخت و تأثیر منفی بر مناسبات آن با سایر کشورها برجای خواهد گذاشت. چندان منطقی به نظر نمی‌رسد که کشوری با نقض امضای رسمی دیپلمات‌های خویش، حاضر به پذیرش چنین تاوان سنگینی در عرصه جهانی باشد. با این حال اقدام احتیاطی ایجاب می‌کند تا مقامات مذاکره کننده ایران باید رایزنی با هر 6 عضو گروه1+5 را پیش ببرند تا در صورت تغییر و تحولات سیاسی داخلی در داخل یکی از کشورها، اجرای توافقنامه هسته‌ای با مشکلی رو‌به‌رو نشود.
هرچند در نظر برخی از سیاستمداران کشور آمریکا کدخدای دنیا بوده و باید با او به مذاکره نشست اما بسیاری هم آمریکا را کدخدا ندانسته و قدرت این کشور را رو به افول می دانند.
روحانی در سال گذشته در یکی از سخنرانی های خود اظهار کرده بود که آمریکایی‌ها کدخدا هستند و با کدخدا بستن راحت تر است.
باید خاطر نشان شد که یکی از علت های طول کشیدن این مذاکرات یکی نبودن سخن و عمل سیاستمداران در امر مذاکره بوده است؛ اگرچه ظریف در حرف ادعا می کند که آمریکا معادل دنیا نیست اما در عمل مذاکرات تنها با آمریکا ادامه پیدا کرده است و بستگی به نظرات و تصمیم های این کشور دارد.
* این گزارش به قلم اینجانب در تاریخ 19 اسفند 1393 در پایگاه اطلاع رسانی دانا منتشر شده است.