دی.بی.ای (Doctorate Of Business Administration - DBA) یک مدرک دکترای تحقیقی است که تمرکز آن بر شیوه‌های کاربردی تجارت و بیزنس است. سطح دروس در D.B.A مانند P.h.D بالاتر از دروس دوره‌های کارشناسی ارشد است. تحقیقات در D.B.A بر مباحث کاربردی تجارت متمرکز است و نتایج حاصل از این تحقیقات مستقیماً به تخصص یا حرفه دانشجو مرتبط است. تحقیقات هم تئوری و هم عملی است. پایان نامه D.B.A از نظر سطح دشواری، سعی و تلاشی که لازم دارد، سطح اطلاعات و معلومات، نظارت و ارزشیابی کاملاً مشابه پایان نامه P.h.D است. در مدیریت بیزنسD.B.A و P.h.D بیشتر اوقات مشابه هم هستند. به همین دلیل وزارت آمورزش آمریکا و بنگاه ملی علوم این کشور،D.B.A و P.h.D را معادل یکدیگر می‌دانند و تفاوتی بین آنها قائل نمی‌شوند.
D.B.A شامل یک پایان نامه یا پروژه جامع پایانی است که طی یک دفاعیه رسمی باید به تصویب و تایید اعضای کمیته بازبینی صلاحیت‌های دکتری دانشگاه برسد. درجه دکتری وقتی به دانشجو اعطا می‌شود که دروس، امتحانات و تحقیقات نوشتاری را با موفقیت به پایان برساند و پایان نامه او نیز به تصویب برسد.
برای افرادی که در مشاغل مدیریتی فعالند و به دنبال راهی برای رسیدن به سطوح بالاتر در مسیر شغلی خود هستند، کسب دانش مدیریت و بروز کردن آموخته‌هایشان در این حیطه همواره یکی از انتخاب های اصلی به شمار می‌رود.
به طور معمول دوره های MBAو PhD در رشته مدیریت اولین گزینه هایی هستند که به ذهن خطور می کنند، اما برای آن دسته از افرادی که پیشینه کاری و تحصیلی مرتبط با مدیریت دارند، گزینه دیگری نیز وجود دارد و آنهم دوره DBA می باشد.
D.B.A مخفف Doctor of Business Administrationبه معنی دکتری حرفه ای کسب و کار می باشد. علیرغم اینکه این دوره در کشورهای اروپایی و آمریکایی دوره ای بسیار محبوب برای مدیران بشمار می رود، در ایران هنوز در سال های جوانی خود بسر می برد و در بین دیگر دوره های مدیریت کمتر شناخته شده است و نسبت به آنها، تعداد کمی از افراد تاکنون در این دوره ها شرکت کرده اند و فارغ التحصیلان این دوره اندک هستند. یک راه برای شناخت بهتر دوره D.B.A می تواند مقایسه آن با دیگر دوره عالی مدیریت یعنی P.h.D باشد که در کشور به گاهی به غلط این دو دوره معادل هم انگاشته می شوند.
در مقایسه دوره D.B.A با دورP.h.D می توان تفاوت های اساسی آنها را در قالب چند نکته اصلی بیان کرد. افرادی که وارد دوره های P.h.D می شوند، معمولاً جوانانی هستند که به تازگی از مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شده اند و سابقه کار اندکی دارند؛ اما افرادی که در دوره های D.B.A تحصیل می کنند، معمولاً در دهه 30، 40 و یا 50 رندگی خود بسر می برند و دارای سال ها سابقه کاری و موقعیت شغلی خوبی هستند. این افراد معمولاً دانش آموختگان دوره های مدیریتی هستند اما به پیشرفت بیشتر در این زمینه اهمیت می دهند. یکی از تفاوت های اساسی مابین این دو دوره انگیزه ای است که افراد را به هر یک از آنها سوق می دهد. برای دانشجویانP.h.D تدریس و تحقیق عامل اصلی است و برای دانشجویان D.B.A چالش های ایجاد شده در کار دلیل اصلی آن است، چرا که آنها در حال حاضر جایگاه شغلی خود را پیدا کرده اند. اماD.B.A برای این افراد فراتر از دانشی است که در دوره های پیشین همچون M.B.A آموخته اند، در واقع D.B.A آنها را به محققانی تبدیل می کند که مسائل و مشکلات را از دید علمی تر می بینند. دوره PhD معمولا دوره ای تمام وقت است و دانشجویان در طی 4 الی 5 سال تنها بر تحصیل خود متمرکز هستند اما دوره DBA به گونه ایی طراحی شده که افراد در کنار شغل فعلی خود به آن می پردازند. همچنین، در دوره P.h.D افراد موضوع پایان نامه خود را طوری انتخاب می کنند که خلا های علمی موجود در تئوری های مدیریتی را پر کنند اما دوره D.B.Aتاکید بیشتری بر حل مسائل موجود دارد.
مدرک پایانی دوره ها که برای دسته از افراد از اهمیت خاصی برخوردار است، آخرین وجه تمایز بین این دو دوره به شمار می رود. در حالی که دوره P.h.D در میان دانشگاه ها و سازمان ها شناخته شده است ، دوره D.B.A بسیار جوانتر می باشد و هنوز به اندازه دوره P.h.D شناخته شده نیست، بنابراین ارزش و اعتبار آن می تواند به اعتبار مرکزی که مدرک از آنجا اخذ می شود هم بستگی داشته باشد. هر چه که افراد در مراکز شناخته شده تر و با کیفیت تر تحصیل کنند به اعتبار مدرک آنها افزوده خواهد شد.
شاید بتوان مهم ترین عوامل برای سنجش کیفیت دوره D.B.A را در دو عامل اصلی خلاصه کرد که شامل اساتید و دانش پژوهان دوره ها می شود. وجود اساتید شایسته و متخصص در حوضه مدیریت که توانایی انتقال دانش و مهارت های عالی مدیریت را به افرادی که خود در بالاترین پست های مدیریتی و همراه با پیش زمینه تحصیلی مدیریت هستند، داشته باشند. همچنین دانش پژوهانی که به غنی شدن فضای کلاس های درس از طریق انتقال تجارب خود و دید تیزبین نسبت به مسائل و مشکلات، موجود کمک کنند.
آنچه دیروز آموخته ایم دیگر برای امروز مفید نیست، بنابراین حتی افرادی که در سطوح بسیار بالای شغلی قرار دارند، نیازمند روزآمد کردن آموخته ها و دانش خود هستند.
با توجه به تغییرات سریع در دنیای مدیریت و کسب و کار، مدیران ارشد به منظور سازگاری با این تغییرات و تصمیم گیری درست و به موقع با توجه به تغییراتی که در کسب و کار رخ می دهد و همچنین افزایش رقابت پذیری و ثمر بخشی می بایست علاوه بر تجارب مدیریتی، به دانش و مهارت مدیریتی نیز مجهز شوند.
دوره D.B.A ابزار بسیار مناسبی برای مدیران در جهت کسب دانش به روز مدیریتی همچنین کسب مهارت های مدیریتی است. مدیران ارشد سازمان ها با گذراندن دوره D.B.A می توانند مزیت رقابتی برای خود نسبت به سایر مدیران ایجاد کنند که این همان دانش و علم مدیریت است. علاوه بر دانش مدیریتی، دوره D.B.A با توجه به ایجاد مطالعه های موردی، در زمینه تقویت مهارت های مدیران نیز بسیار پر فایده است.
دوره D.B.A هم به ملاحث نظری و تئوری مدیریت می پردازد و هم بر جنبه های کاربردی مدیریت تمرکز دارد. بنابرین دوره D.B.A برای مدیران ارشد، مدیران اجرایی و مشاوران مناسب می باشد. دوره D.B.A به مدیران کمک می کند تا مهارت های لازم جهت حل مسائل سازمان خود را فرا گیرند و همینطور دوره D.B.A به مدیر مهارت تجزیه و تحلیل در شرایط پیچیده و تصمیم گیری در شرایط چند بعدی و پیچیده را میدهد.