با وجود گذشت بیش از 20 روز از مرگ "ریچارد فرای" شرق شناس آمریکایی، هنوز او را دفن نکرده اند و عده ای بر خود فرض گرفته اند که به هر قیمتی به وصیت وی عمل کنند.
آقای فرای وصیت کرده است که او را در اصفهان یا باغ نارنجستان شیراز، افغانستان یا تاجیکستان دفن کنند. وی اولویت را به اصفهان، کنار زاینده رود و در مجاورت استاد خود "آرتور پوپ" داده است. قبر آرتور پوپ در اصفهان بوده و دارای بارگاهی گنبدی شکل است.
اما کش یافتن ماجرا و درگرفتن جنجال در حاشیه این وصیت، به محملی برای بحث و اختلاف نظر در داخل تبدیل شده است. هدایت رسانه ای این جریان نیز با محوریت رسانه های غربی و همراهی و همسویی رسانه های وابسته به یک طیف خاص در حال انجام است.
رسانه های بیگانه و اغراق درباره شخصیت ریچارد فرای
شاید اصلی ترین رسانه فارسی زبان که بیشترین حجم خبرسازی در این زمینه را داشته، بی بی سی فارسی (BBCPersian) باشد. وب سایت فارسی بی بی سی مورخ 13 فروردین 1393 با اشاره به درگذشت فرای، آثار وی در زمینه ایران شناسی را بی نظیر توصیف کرد و تلاش نمود از فرای ستاره ای دست نیافتنی بسازد که حتی ایرانپرستان و ایراندوستان نیز حسرت رسیدن به جایگاه او را در دل دارند!
بی بی سی برای جلب عواطف ایرانیان نسبت به این مستشرق امریکایی، در ادعایی غلوآمیز، وی را آشتی دهنده بخش بزرگی از ایرانیان با فرهنگ کهن خود -بویژه در دوره بعد از اسلام!- معرفی کرد و سفرهای متعدد آقای فرای به گوشه و کنار ایران و شیوه رفتاری او در مواجهه با مردم کشورمان را شاهدی بر عشق و علاقه مفرط پروفسور امریکایی به ایران زمین خواند. رسانه دولتی انگلیس در عین حال با اشاره به عکس های یادگاری فرای با ایرانیان، خاطرنشان کرد که وی در ملاقات های چهره به چهره اش با مردم تصریح می کرده که یک آمریکایی است.
وب سایت بی بی سی در مطلب دیگری که روز 22 فروردین منتشر کرده، باز هم از عشق آتشین فرای به ایران سخن به میان آورده و می نویسد: "علاقه‌اش به ایران و تلاش‌هایی که برای آن کرده، کمتر از ایرانیانی نیست که در خاک این کشور به دنیا آمده‌اند."
خط اغراق درباره شخصیت ایران شناس آمریکایی در بی بی سی فارسی، با مقاله "تورج بابایی" استاد تاریخ دانشگاه کالیفرنیا، آغاز شد. (تصویر1)
این استاد دانشگاه که یادداشتی مشابه در تمجید از فرای در روزنامه شرق منتشر کرده (تصویر3) او را یک آمریکایی توصیف کرد که در اوج بحران روابط ایران و آمریکا -یعنی در بحبوحه پیروزی انقلاب- به خاطر ایران و ایرانی سینه سپر می کرد و از آن ها در برابر آمریکایی ها دفاع می کرد!
البته این استاد دانشگاه کالیفرنیا در یادداشت بعدی خود برای بخش فارسی بی بی سی (تصویر8) کلی ناسزا و توهین نثار شهروندان ایرانی کرده است که شرح آن در ادامه خواهد آمد.
یادداشت نویس بی بی سی، فرای را یک "ایران دوست استثنایی" جلوه داده که توانسته نام خراسان را دوباره زنده کند!
دیگر رسانه بیگانه که بعد از بی بی سی خط چهره سازی مثبت از ریچارد فرای را پی گرفته، رادیوفردا (radiofarda) است. این رسانه که از سوی سازمان سیا اداره می شود، در وب سایت خود بعد از اعلام خبر درگذشت فرای، او را یکه تاز و از آغازگران جریان ایران شناسی نامید.
تصویر شماره (2)
دویچه وله (DeutscheWelle) نیز سعی کرد در بکارگیری تعابیر اغراق آمیز در مورد ریچارد فرای، گوی سبقت را از همگنان خویش برباید.
این رسانه آلمانی ضمن تکرار عناوین پیش گفته، در گزارشی ادعا کرد: «محبوبیت فرای در میان ایرانیان مرزی نمی‌شناخت.»!
رادیو زمانه (radiozamaneh) هم برای عقب نماندن از مسابقه رسانه های بیگانه، در 21 فروردین 1393 نوشت: «...زمانه او را جزو آخرین بازماندگان نسل ایران و شرق شناسان برتر جهان نشاند.»
این رسانه که تحت نظارت پارلمان هلند مدیریت می شود، ضمن گزارشی که بوی منت نهادن بر ایرانیان از آن به مشام می رسید، در وب سایت خود چنین آورد: «ظاهرا نزاع بین مخالفان و موافقان، فراتر از دفن یک ایران‌شناس است که از بخت بدش به ایران علاقه دارد.»
همسویی تأمل برانگیز برخی رسانه های داخلی
سایت خبری "انتخاب" روز 23 فروردین 1393 به تکرار تعابیر منعکس شده در رسانه های غربی پرداخت. درجه اغراق این منبع داخلی حتی در برخی مواقع از رسانه های بیگانه نیز بالاتر می رفت. "بزرگترین ایران شناس معاصر" ، "آخرین بازمانده نسل ایران شناسان بزرگ" و "ایران دوست واقعی" برخی از این تعابیر هستند.
روزنامه "شرق" نیز در همین راستا، قلمفرسایی "تورج بابایی" در تقدیس ریچارد فرای را روز 18 فروردین 1393 منتشر نمود. بابایی همان استاد دانشگاه تاریخ کالیفرنیاست که پیش تر به یادداشت توهین آمیز وی در بی بی سی فارسی اشاره کردیم.
تصویر شماره (3)
وی در نوشتار خود تحت عنوان "ریچارد فرای و خاک ایران" ضمن بزرگنمایی درباره این مستشرق، در قیاسی مع الفارق وی را در کنار یک آمریکایی دیگر به نام "هاوارد بسکرویل" نشاند. آقای بسکرویل کسی است که در جریان جنبش مشروطه و بخاطر هواداری از آزادیخواهان، جان خود را از دست داده است.
مقاله نویس شرق با آب و تاب فراوان نوشته است که «او عاشق ایران بود و ...با اینکه آمریکایی بود، جان و زندگی خودش را برای ایران و ایرانیان گذاشت. او امیدوار بود که بتواند در خاک ایران زمین یا در کنار زاینده رود یا در یزد یا نقطه ای دیگر از خاک دلنشین ایران دفن شود.»
اما روزنامه "اعتماد" در تاریخ 24 فروردین 1393 از زبان رئیس فراکسیون تاریخ، توسعه و گردشگری، فرای را یک شخصیت زبده فرهنگی، فرهیخته و دانشمند توصیف کرد.
به نوشته اعتماد، این نماینده مجلس ضمن حمایت از دفن ریچارد فرای در خاک ایران، مخالفان این کار را "افراطی" و صاحب "نگاه طالبانی" خواند. (تصویر4)
تصویر شماره (4)
معرکه مخالفت و موافقت با دفن ریچارد فرای در ایران
سایت بی بی سی فارسی طی گزارش هایی در تاریخ 22 فروردین 1393، به منتقدان دفن فرای برچسب "محافظه‌کاران و چهره های تندرو" زد.
رسانه دولتی انگلیس، بخشی از مردم اصفهان را که در مخالفت با دفن این پروفسور آمریکایی در اطراف مقبره "آرتور پوپ" استاد وی تجمع کرده بودند، تنها گروهی چند ده نفره خواند. (تصاویر 5و7)
تصویر شماره (5) این عکس را بی بی سی با کادری بسته و تار، از اجتماع مخالفان منتشر کرده است
تصویر شماره (6) نمایی واقعی تر از تجمع مردم اصفهان
تصویر شماره (7)
مطلبی دیگر از بی بی سی در روز 23 فروردین، حاوی تصاویری بود که شخصی در پوشش مخاطب و شاهد عینی برای بنگاه خبرپراکنی انگلیسی ها فرستاده بود. تصاویر مذکور، عده ای انگشت شمار را نشان می داد که در واکنش به اعتراض مخالفان دفن ریچارد فرای، اطراف مقبره پوپ جمع شده بودند.
بی بی سی در توضیح این تصاویر، مخالفان دفن را گروهی از محافظه کاران قلمداد کرد و این عده را مردم اصفهان!
اما بیشترین حجم اهانت به مخالفان، در یادداشت تورج دریایی برای وب سایت بی بی سی فارسی ذیل عنوان "وقتی از ایرانی بودن شرمنده شدم" قابل مشاهده است. (تصویر8)
تصویر شماره (8) یادداشت دوم تورج بابایی که برای روزنامه شرق نیز نوشتاری با همین دیدگاه نگاشته است
جملات منتخبی از یادداشت احساسی تورج دریایی:
- مردم مخالف از روی نادانی مخالفت می کنند و اگر می دانستند او چه خدماتی کرده، اینچنین نمی کردند...[!]
- (فرای) یک بار از ایران و ایرانی بد نگفت و در جواب به همه تلاش‌های او و دلسوزی‌اش برای ایران و ایرانشناسی، جوابش را اینچنین دادند. من مطمئنم آن هایی که این بی‌آبرویی را کرده‌اند، نه می‌فهمند و نه برایشان مهم است. اما من خجالت می‌کشم. من شرمنده هستم. من مقصرم...
- دیروز اشک ریختم و از ایرانی بودن خودم خجل شدم. اما دیروز از دیدن آنچه مردمانی نابخرد[!] بر سر مقبره آرتور پوپ و فیلیس آکرمن در اصفهان کرده‌اند، اشک در چشمانم جمع شد. این مکانی بود که سال ها پیش ریچارد فرای ایراندوست وصیت کرده بود آنجا خاک شود...
وب سایت دویچه وله که در تمجید از فرای حسابی کولاک کرده بود، در حمله به مخالفان دفن او در خاک ایران نیز طوفان کرد و در 24 فروردین با تیترهای "انتقاد تندروها از احتمال دفن ایران شناس آمریکایی در اصفهان" و "عناد تندروها با نمادهای تاریخی-هنری ایران و افغانستان" به پوشش جهتدار ماجرا اقدام نمود. (تصاویر9و10)
تصویر شماره (9)
تصویر شماره (10)
دویچه وله در ضمن خبری دیگر که به نامه تکذیب شده آقای ظریف به آقای نهاوندیان برای پیگیری دفن فرای اختصاص داشت، معترضان را "مخالفان جدی ریاست جمهوری یازدهم و از طرفداران و بعضا وابستگان دولت احمدی نژاد" معرفی کرد.
رادیو زمانه دیگر رسانه غربی بود که به معترضان تاخت و در 23 فروردین، آن ها را گروهی از "اصول‌گرایان افراطی" توصیف کرد که پیرامون مقبره آرتور پوپ در پل خواجوی اصفهان گرد آمدند و خواستند که از دفن ریچارد فرای در اصفهان جلوگیری شود. (تصویر11)
تصویر شماره (11)
در داخل نیز پایگاه خبری انتخاب که در خط دفاع از دفن فرای در ایران جنب و جوش زیادی دارد، روز 24 فروردین مطلبی انتقادی از تابناک را بازنشر داد. (تصویر12)
در آن مطلب، استفاده معترضان اصفهانی از تصاویر امام و رهبری در تجمع اعتراضی خود، گونه ای از "زور گفتن یک اقلیت کوچک به بخشی بزرگتر" جلوه داده شد. نگارنده در ادامه مدعی شد که بخش بزرگتر -به زعم او، موافقان دفن فرای در ایران- از نظر خط امامی بودن کم از آن ها ندارند.
ناگفته پیداست که استفاده مردم از تصاویر امام و رهبری در تجمعات، نشانگر حمایت کلی آن ها از اصل نظام و ولایت فقیه می باشد و نه سوءاستفاده از محبوبیت و جایگاه والای این دو بزرگوار.
تصویر شماره (12)
نویسنده متن انتقادی فوق، سپس معترضان اصفهانی را جمعی کوچک و چند ده نفره خواند که با در دست داشتن پلاکاردهایی خواهان عمل به وصیت امام(ره) به جای عمل به وصیت ریچارد فرای بوده اند.
در همین راستا روزنامه اعتماد مورخ 24 فروردین ماه از قول مهمان خود مدعی شد که «این رفتارها ایران را به قرون وسطی پرت می کند.»[!]
حمایت خط مشترک رسانه ای از موافقان دفن فرای در خاک ایران
وب سایت بی بی سی در تاریخ 23 فروردین 1393 تصاویری را منتشر کرد که به نوشته این سایت از سوی مخاطبان ارسال شده بود. در تصاویر یادشده (13و14) تعداد انگشت شماری دیده می شوند که دور آرامگاه استادِ فرای گردآمده اند.
بی بی سی در این گزارش، موافقان را مردم اصفهان و مخالفان را عده ای محافظه کار که اقدام به خرابکاری کرده اند، خواند!
تصویر شماره (13)
تصویر شماره (14)
این دو عکس را بی بی سی منتشر کرده است که در آن ها تعداد موافقان دفن فرای قابل مشاهده می باشد
روزنامه اعتماد نیز فردای آن روز (24فروردین) طرفداران دفن فرای در ایران را افرادی نخبه و فرهنگی توصیف کرد که خواستار انتقال پیکر ایران شناس آمریکایی به اصفهان هستند.
اعتماد همچنین از قول معاون میراث فرهنگی دولت یازدهم، موافقان را "کل جامعه فرهنگی" جلوه داد و کوشید چنین بنمایاند که مخالفان، فاقد "نگاه فرهنگی" به موضوع می باشند!
تصویر شماره (15) جمع چند ده نفره، افراطی، نابخرد، تندرو، طالبانی، محافظه کار، فاقد نگاه فرهنگی...!
فشار به دولت
تبلیغات پرشدت بی بی سی در تاریخ 22 فروردین با انعکاس نامه سرگشاده «موسوی بجنوردی» خطاب به رئیس جمهور ادامه یافت. وی در این نامه از دکتر روحانی، محمدجواد ظریف و استاندار اصفهان خواست که با توجه به وصیتنامه آقای فرای، ترتیب خاک‌سپاری او در اصفهان را بدهند.
رادیوفردا هم به نقل از روزنامه های اعتماد و بهار، تقدیر «علی مطهری» از شخصیت آقای فرای را منعکس کرد و خبر داد که این نماینده مجلس از دولت خواسته است با عمل به تعهداتش[!] به خانواده فرای اجازه تدفین بدهد.
رادیوزمانه هم روز بعد گزارش داد: «عده‌ای از اصلاح‌طلبان در دولت روحانی و حتی علی مطهری خواهان اجرای وصیتنامه فرای شده اند.»
روزنامه اعتماد در 24 فروردین 1393 این خط خبری را دنبال کرد و نوشت: «کارشناسان و نخبگان امور فرهنگی کشور با نامه نگاری هایی که به رئیس جمهور کرده اند، خواستار انتقال پیکر این ایران شناس شدند.»
اعتماد همچنین به نقل از "مصطفی محقق داماد" خاطرنشان کرد: «در خصوص پیگیری نامه کاظم بجنوردی به رئیس جمهور، ایشان نامه ای به دکتر ظریف هم نوشته بودند که وزیر امور خارجه نامه را به دفتر رئیس جمهور پی نوشت کردند تا از طریق دفتر ایشان پیگیری شود.»
احتمال جاسوس بودن ریچارد فرای و یک نکته جالب
شاید بی بی سی اولین رسانه ای باشد که به نقل از "عدن نبی" همسر ریچارد فرای، اتهام جاسوس بودن او را رد کرد.
بی بی سی در تاریخ 22 فروردین 1393 نوشت: «عدن نبی، همسر ایرانی-آسوری ریچارد فرای، این اتهام را رد کرده و در واکنش به این اتهام ها جوابیه‌ای منتشر کرده و گفته که شوهرش هیچ‌گاه از سیا، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، پول نگرفته است. همسر ریچارد فرای در عین حال یادآوری کرده که فعالیت‌های "جاسوسی" آقای فرای محدود به جنگ جهانی دوم و علیه آلمان نازی بوده است.»
نکته جالب اما در نحوه پوشش دهی سایت خبری "انتخاب" بود که گزارش بی بی سی از بیانیه همسر فرای را -بی آنکه به منبع اصلی اشاره کند- عینا بازنشر داد و در کمال شگفتی، آن را به نقل از خبرنگار خود روی خروجی فرستاد! (تصاویر16و17)
تصویر شماره (16)
تصویر شماره (17)
به هر ترتیب، به نظر می رسد که ارتباطی نانوشته میان برخی رسانه های داخلی و رسانه های وابسته به دولت های بیگانه وجود دارد که نشانه های ارتباط مذکور در خطوط خبری مشترک آن ها قابل ردیابی است.
