هفته گذشته رئیس جمهوری اسلامی ایران در جریان سفر به اروپا گفت: «معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود. اگر شما توانستید این کار را بکنید، نتیجه‌اش را ببینید.»
این اظهارات حسن روحانی کافی بود تا در سایه تهدیدهای تکراری ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران و درخواست رئیس‌جمهوری آمریکا از کشورهای واردکننده نفت از ایران برای نخریدن نفت کشورمان، موضوع تهدید به بستن تنگه هرمز بار دیگر در سطaح سیاسی و بین‌المللی مطرح شود.
بر اساس جدولی که «برایان هوک» مدیر سیاستگذاری وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده، دور جدید تحریم‌ها که بخش خودروسازی و تجارت طلای ایران را شامل می‌شود از ۱۳ مرداد آغاز می‌شود و تحریم نفت، انرژی و تراکنش‌های بانکی ایران نیز از ۱۳ آبان مشمول تحریم‌های واشنگتن خواهد شد. پس از اعلام این تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران و تهدید ضمنی حسن روحانی مبنی بر ممانعت ایران از صادرات نفت جهان و اظهارات برخی مقامات سیاسی و نظامی کشور در خصوص احتمال بسته شدن تنگه هرمز، گمانه‌زنی‌ها در خصوص اجرایی بودن این تهدید و آثار احتمالی آن بر بازار جهانی نفت رونق گرفته و اظهارات رئیس‌جمهور با واکنش‌های بسیار گسترده‌ای روبه‌رو شده است.
ارزیابی واکنش‌های جهانی نشان می‌دهد پاسخ دیپلماتیک رئیس‌جمهور به زیاده‌خواهی متوهمانه رئیس‌جمهور آمریکا و پادوهای منطقه‌ای او، بسیار هوشمندانه بوده است. هرچند تهدید آمریکا از سوی روحانی برگرفته از فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی است که فرموده بودند: «دوران بزن و دررو تمام شده است. ملت ایران کسی را که تعرضی بکند رها نمی‌کند. ما ملتی هستیم که هرگونه تجاوز را، بلکه هرگونه تهدید را، با استواری و با قدرت کامل پاسخ خواهیم داد. ما ملتی نیستیم که بنشینیم تماشا کنیم قدرت‌های پوشالىِ مادی که از درون کرم‌خورده و موریانه خورده‌اند، ملت استوار و پولادین ایران را تهدید کنند. ما در مقابل تهدید، تهدید می‌کنیم.»
تهدید تلویحی حسن روحانی به بستن تنگه هرمز، اولین بار نیست و احتمالا آخرین بار هم نخواهد بود. مقامات سیاسی و نظامی کشورمان پیش از این و طی دهه های اخیر، چنین تهدیدی را مطرح کرده بودند.
اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور وقت کشورمان در مهر 1362 در نمازجمعه تهران گفت: «ما با کشتی‌هایمان تنگه هرمز را نمی‌بندیم. ما یک دیوار آتش درست می‌کنیم با توپ‌های 130 که خودتان می‌دانید چقدر داشته‌ایم. ما وقتی که روزی دو بار روی تنگه هرمز آتش درست کنیم در خود بندرعباس اگر ما توپ های 175 میلیمتری را که 48 کیلومتر برد دارد بگذاریم و گلوله‌هایش را وسط تنگه بیندازیم چه کسی می‌تواند از آن تنگه عبور کند؟ ما تنگه هرمز را با کلاشینکف هم می‌توانیم ببندیم.»
هاشمی همچنین در گفتگو با ایرنا در 9 فروردین 1366 گفت: «برای بستن تنگه هرمز نیازی به موشک نیست و ایران قادر است آن را با توپخانه ببندد. به هر صورت اگر تنگه هرمز بسته باشد یا نه، سراسر خلیج فارس زیر تیر هواپیماها، هلی‌کوپترها، کشتی‌ها، ناوچه ها و توپخانه‌های ماست.»
با پایان یافتن جنگ تحمیلی، تهدید بستن تنگه هرمز تا حدودی به بایگانی سپرده شد تا اینکه دوباره در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد بارها مقامات وقت سیاسی و نظامی این موضوع را مطرح کردند. اگرچه پیش از آن مقامات نظامی ایران چند باری این تهدید را بر زبان آورده بودند اما آن زمان غرب تهدید ایران به بستن تنگه هرمز را جدی گرفت که از زبان معاون اول وقت رئیس دولت دهم غرب به بستن این تنگه استراتژیک تهدید شد.
همزمان با تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها علیه ایران در اواخر دولت احمدی‌نژاد و ایجاد اجماع بین‌المللی برای اعمال تحریم نفتی با هدف به صفر رساندن فروش نفت جمهوری اسلامی، «محمدرضا رحیمی» معاون اول رئیس‌جمهور وقت در ششم دی ۱۳۹۰ در سومین همایش بین‌المللی «ارتقای توان داخلی» هشدار داد: «اگر بنا باشد نفت ایران را تحریم کنند یک قطره نفت از تنگه هرمز عبور نخواهد کرد. ما علاقه‌ای به دشمنی نداریم اما غربی‌ها نمی‌خواهند نقشه‌های خود را رها کنند. دشمنان زمانی دست از توطئه‌های خود بر خواهند داشت که با تمام قدرت آنها را سرجای خود بنشانیم.»
این تهدید در آن زمان نیز از زبان فرماندهان ارشد نظامی کشور نیز مورد تایید و تاکید قرار گرفت.
مقامات نظامی آمریکا هم بر این نکته تاکید دارند که ایران توانایی زیادی در اجرای این تهدید خود دارد. چند سال پیش «مارتین دمپسی» فرمانده وقت ستاد مشترک ارتش آمریکا در پاسخ به سوالی درباره توانایی ایران در عملی کردن تهدیدش به شبکه سی.بی.اس گفت: "ایرانی‌ها روی قابلیت‌هایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند که در واقع می‌تواند برای مدتی تنگه هرمز را مسدود کند»
تنگه هرمز یکی از هشت گذرگاه استراتژیک حمل و نقل دریایی نفت جهان و مهمترین تنگه در جهان است که روزانه ۵۸ میلیون بشکه نفت از طریق این هشت گذرگاه مبادله می‌شود و سهم تنگه هرمز از این میزان، روزانه ۱۷.۴ میلیون بشکه نیمه اول سال ۲۰۱۸ میلادی بوده است. بدین ترتیب ۳۰ درصد نفت عبوری از گذرگاه‌های استراتژیک جهان از تنگه هرمز می‌گذرد. تنگه مالاکا از این حیث با عبور ۱۶ میلیون بشکه در روز در مقام دوم قرار دارد. دماغه امیدنیک، کانال سوئز، باب المندب، تنگه دانمارک، تنگه بسفر و کانال پاناما هم گذرگاه عبور ۲۴.۶ میلیون بشکه نفت در روز هستند. اما مطابق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در سال ۲۰۱۸ به طور متوسط روزانه ۹۹.۲ میلیون بشکه نفت عرضه می‌شود و بنابراین سهم نفت عبوری از تنگه هرمز از کل نفت تولید جهانی نفت حدود ۱۷.۵ درصد است. نفت صادراتی پنج کشور منطقه شامل عربستان سعودی، عراق، امارات متحده عربی، کویت و قطر از تنگه هرمز عبور می‌کند که چهار کشور عربستان با ۱۶ درصد، عراق با ۷.۵ درصد، امارات با ۶ درصد و کویت با ۴.۵ درصد، در مجموع ۳۴ درصد از نفت موردنیاز جهان را تامین می‌کنند.
«آلکسی پانین»مدیر دفتر شرکت «Urus Advisory» در مسکو در مصاحبه با رادیو اسپوتنیک نیز گفته است: «این اظهارات کاملا جدی است. ایران به طور کلی ممکن است خود را در رابطه با آسیب دیدن توافق هسته‌ای به دلیل خروج یک‌جانبه آمریکا، مورد توهین قرار گرفته احساس کند و دست به اقدامات متقابل بزند. به طور کلی برخورد زورمداران با ایران، اصلا ایده خوبی نیست.»
این کارشناس درباره تلاش آمریکا برای متوقف کردن خرید نفت از ایران، توضیح داد: «واضح است که در چنین شرایطی قیمت نفت افزایش خواهد یافت و کشورهای خریدار نفت در انتظار کسری بودجه خواهند بود. البته این وضعیت برای کسانی که معاملات نفتی می‌کنند، سودآور است. ولی چنین تصمیمی با توجه به همه عواقب آن اتخاذ نشده است. مسئله این است که اگر در منطقه خلیج فارس درگیری نظامی رخ دهد، تاثیر منفی آن به مراتب بیشتر از تاثیر مثبت افزایش قیمت نفت خواهد بود؛ و در این بین اگر کسی یا کشوری مناقشه نظامی در منطقه را تحریک کنند، می‌توان این مسئله را درک کرد.»
سردار اسماعیل کوثری جانشین فرمانده قرارگاه ثارالله سپاه پاسداران نیز در این زمینه می‌گوید: تهدید ترامپ مبنی بر جلوگیری از صادرات حتی یک قطره از نفت ایران به سایر کشورها، نیازمند موضع سریع و هوشمندانه‌ای از جانب ایران بود که خوشبختانه رئیس جمهور ایران در این زمینه بسیار بیان موضع خوبی داشتند. اگر قرار بر منع صادرات نفت ایران باشد، اجازه خروج نفت به دیگر نقاط دنیا از طریق تنگه خلیج فارس را نمی‌دهیم. 20 درصد نفت جهان از تنگه خلیج فارس عبور می‌کند و دنیا به این نفت نیاز دارد و هر اقدام خصمانه‌ای از طرف آمریکا هزینه‌های گزافی برای آنها به دنبال دارد، چرا که با بستن این تنگه جریان انتقال نفت دچار توقف و شوکه می‌شود و این امر برای کشورهایی که نفت را از این منطقه آماده می‌کنند بسیار سخت خواهد بود و برای اقتصاد آنها بسیار گران تمام می‌شود.»
http://ana.ir/news/404216
سیدمصطفی میرزاباقری برزی